Η 21η Σεπτεμβρίου είναι αφιερωμένη στην Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer, μια διεθνή πρωτοβουλία για την ευαισθητοποίηση γύρω από τη νόσο αυτή και τις άλλες μορφές άνοιας. Με τα κρούσματα να αυξάνονται συνεχώς, η ημέρα αυτή αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία να εστιάσουμε στη σημασία της πρόληψης, της έρευνας, καθώς και της φροντίδας για όσους επηρεάζονται από τη νόσο.

 

Νόσος Alzheimer & Επιπτώσεις

 

Η νόσος Alzheimer είναι μια προοδευτική νευροεκφυλιστική διαταραχή και η κύρια αιτία άνοιας. Τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη νόσο αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στη μνήμη, τη σκέψη και τη συμπεριφορά, γεγονός που επηρεάζει την καθημερινή τους ζωή και την ανεξαρτησία τους. Οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στους ασθενείς, αλλά επηρεάζουν και τις οικογένειες, τους φροντιστές, καθώς και το σύστημα υγείας στο σύνολό του.

Σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα, υπολογίζεται ότι περισσότερα από 55 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως ζουν με κάποια μορφή άνοιας, με τα δύο τρίτα αυτών να πάσχουν από Alzheimer. Μέχρι το 2050, ο αριθμός αυτός ενδέχεται να τριπλασιαστεί, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για έρευνα και πιο αποτελεσματικές θεραπείες (GBD 2019 Dementia Forecasting Collaborators, 2022; Scheltens, 2021).

Συμπτώματα και Στάδια της Νόσου

 

Η εξέλιξη της νόσου Alzheimer περιλαμβάνει διάφορα στάδια, ξεκινώντας από ήπιες δυσκολίες στη μνήμη, όπως η δυσκολία στην ανάκληση πρόσφατων γεγονότων και η επικοινωνία. Καθώς η νόσος προχωρά, τα συμπτώματα γίνονται πιο έντονα, οδηγώντας σε σύγχυση, αλλαγές στην προσωπικότητα και τελικά στην απώλεια της ικανότητας αυτοεξυπηρέτησης.

 

Αρχικό Στάδιο:

•  Δυσκολία ανάκλησης πρόσφατων γεγονότων
•  Διαταραχή βραχύχρονης μνήμης 
•  Μείωση ικανότητας επικοινωνίας (αφασία)
•  Απραξία (αδυναμία εκτέλεσης κινητικών δραστηριοτήτων)

Μέσο Στάδιο:

•  Αυξημένα γνωσιακά ελλείμματα 
•  Δυσκολίες στην αυτοεξυπηρέτηση
•  Απώλεια προσανατολισμού στο χρόνο και το χώρο
•  Αγνωσία (δυσκολία αναγνώρισης αντικειμένων)
•  Διαταραχές στον κύκλο ύπνου, κινητικά προβλήματα, πτώσεις

Προχωρημένο Στάδιο:

•  Αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης, συχνά κατάκλιση
•  Αδυναμία αναγνώρισης προσώπων, συμπεριλαμβανομένων στενών συγγενών
•  Διαταραχή ικανότητας κατάποσης
•  Αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών (θρομβώσεις, λοιμώξεις, πνευμονία από εισρόφηση)

Ψυχιατρικά Συμπτώματα της Άνοιας Alzheimer:

•  Διαταραχή της διάθεσης
•  Κατάθλιψη
•  Συναισθηματική ευμεταβλητότητα
•  Επιθετικότητα
•  Έντονη ανησυχία ή άγχος
•  Παρανοϊκές ιδέες
•  Διαταραχές στην αντίληψη (παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις)
•  Άρνηση λήψης τροφής

 

Σημασία της Έγκαιρης Διάγνωσης

 

Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου Alzheimer μπορεί να προσφέρει στους ασθενείς και στις οικογένειές τους περισσότερο χρόνο για να προγραμματίσουν το μέλλον και να διαχειριστούν την εξέλιξη της νόσου. Επίσης, επιτρέπει τη χορήγηση θεραπειών που μπορούν να καθυστερήσουν την πρόοδο της νόσου και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, σχεδόν το 50% των παγκόσμιων περιπτώσεων άνοιας θα μπορούσε θεωρητικά να προληφθεί ή να καθυστερήσει με την εξάλειψη 14 τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου (GBD 2019 Dementia Forecasting Collaborators, 2022).

 

Διαχείριση στα Διαφορετικά Στάδια της Άνοιας

(Alzheimer’s Association, 2024)

Αρχικό Στάδιο:

•  Δημιουργία σταθερής καθημερινής ρουτίνας
•  Ενασχόληση με γνωστικές δραστηριότητες, όπως παζλ
•  Δημιουργία υποστηρικτικού δικτύου
•  Τακτικές ιατρικές εξετάσεις

Μέσο Στάδιο:

•  Εφαρμογή μέτρων ασφαλείας στο σπίτι
•  Εξέταση παροχής επαγγελματικής βοήθειας
•  Διαχείριση φαρμάκων για τον έλεγχο συμπτωμάτων
•  Χρήση στρατηγικών για τη διαχείριση διάθεσης

Προχωρημένο Στάδιο:

•  Έμφαση στην ανακουφιστική φροντίδα
•  Συναισθηματική υποστήριξη για τους φροντιστές
•  Νομικός και οικονομικός σχεδιασμός για τη διαχείριση σημαντικών αποφάσεων

 

Η τρέχουσα διαχείριση της νόσου Alzheimer περιλαμβάνει μια πολυδιάστατη και εξατομικευμένη προσέγγιση, η οποία βασίζεται σε διάφορους τομείς (Yiannopoulou & Papageorgiou, 2020):

 

1. Ανοιχτή Επικοινωνία: Ειλικρινής και επιτυχής μετάδοση πληροφοριών και συναισθημάτων μεταξύ ιατρού, φροντιστή και ασθενούς για την έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων και κατάλληλη καθοδήγηση.
2. Συμπεριφορικές Προσεγγίσεις

•     Απλοποίηση και συνέπεια του περιβάλλοντος
•     Καθιερωμένες ρουτίνες
•     Επικοινωνιακές στρατηγικές, όπως ήρεμες αλληλεπιδράσεις και απλή γλώσσα
•     Προγραμματισμός νομικών και ιατρικών αποφάσεων
•     Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία
•     Θεραπεία άσκησης, φωτός και μουσικής

3. Υποστήριξη Φροντιστών:

•     Προγραμματισμένες σύντομες περιόδους ανάπαυσης
•     Ψυχοεκπαίδευση για την κατανόηση των επιπτώσεων της άνοιας
•     Ενθάρρυνση ανάπτυξης δικτύων υποστήριξης για τους φροντιστές

4. Φαρμακολογικές Παρεμβάσεις: Τα κύρια φάρμακα για την άνοια Alzheimer είναι η μεμαντίνη και οι αναστολείς χολινεστεράσης. Όσο νωρίτερα ξεκινήσει η θεραπεία, τόσο καλύτερα καθυστερεί η επιδείνωση της μνήμης. Αν και δεν μπορούν να σταματήσουν τη νόσο, μπορούν να την καθυστερήσουν.

 

Πρόληψη της Άνοιας

 

• Εξάσκηση του Μυαλού: Υιοθέτηση δραστηριοτήτων που ενισχύουν τη γνωστική λειτουργία, όπως το διάβασμα, τα σταυρόλεξα και η γλωσσομάθεια. Η άσκηση της μνήμης με νέα δεδομένα είναι επίσης ωφέλιμη.
• Σωματική Δραστηριότητα: Ενθάρρυνση της κίνησης με ατομικές ή ομαδικές ασκήσεις. Έρευνες δείχνουν ότι ήπιες φυσικές δραστηριότητες, όπως το καθημερινό περπάτημα, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
• Υγιεινή Διατροφή: Υιοθέτηση διατροφής που μειώνει τη χοληστερίνη και το σάκχαρο. Το ελαιόλαδο, ως βασικό συστατικό της μεσογειακής διατροφής, μπορεί να συμβάλλει στην αποτροπή συσσώρευσης βαμυλοειδούς, που σχετίζεται με την άνοια.
• Διαχείριση Προβλημάτων Υγείας: Σημαντική ρύθμιση του διαβήτη, της υπέρτασης και άλλων καρδιολογικών προβλημάτων. Η βαρηκοΐα επίσης πρέπει να αντιμετωπίζεται, καθώς η μη παρέμβαση αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας.
• Κοινωνικές Συναναστροφές: Ενθάρρυνση της συμμετοχής σε ψυχαγωγικές και κοινωνικές δραστηριότητες για αύξηση της κοινωνικής ζωής.
• Μείωση Καπνίσματος και Αλκοόλ: Σημαντική είναι η διακοπή του καπνίσματος και η κατανάλωση αλκοόλ εντός των επιτρεπτών ορίων.

 

Η Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer είναι μια σημαντική υπενθύμιση για όλους μας σχετικά με τη σημασία της πρόληψης, της έρευνας και της φροντίδας. Ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει στην ευαισθητοποίηση και την υποστήριξη των ατόμων με άνοια και των οικογενειών τους, ενώ η συνέχιση της επιστημονικής έρευνας φέρνει ελπίδα για το μέλλον, με στόχο να βρεθούν θεραπείες που θα αλλάξουν ριζικά την πορεία της νόσου.

 

---

Φραντζέσκα Παρλιάρου Ψυχολόγος

---

 

 

Βιβλιογραφία

 

Alzheimer’s Association (2024). Stages of Alzheimer’s. [online] Alzheimer’s Disease and Dementia. Available at: https://www.alz.org/alzheimers-dementia/stages. 

GBD 2019 Dementia Forecasting Collaborators (2022). Estimation of the Global Prevalence of Dementia in 2019 and Forecasted Prevalence in 2050: an Analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. The Lancet Public Health, 7(2). doi:https://doi.org/10.1016/s2468-2667(21)00249-8.   

Scheltens, P. (2021). Alzheimer’s disease. The Lancet, [online] 397(10284), pp.1577–1590. doi:https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)32205-4.  

World Health Organization (2023). Dementia. [online] World Health Organization. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia. 

Yiannopoulou, K.G. and Papageorgiou, S.G. (2020). Current and Future Treatments in Alzheimer Disease: An Update. Journal of Central Nervous System Disease, [online] 12(1), p.117957352090739. doi:https://doi.org/10.1177/1179573520907397.