Η συναισθηματική νοημοσύνη ορίζεται ως η ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τα συναισθήματά μας και των άλλων, να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά αυτά και τις διαπροσωπικές σχέσεις μας, και να δημιουργούμε ατομικά κίνητρα.

Είναι θεμελιώδης για την ανάπτυξη υγιών σχέσεων, τόσο στο προσωπικό, όσο και στο επαγγελματικό επίπεδο, ενώ αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα για την επιτυχία, την ευεξία και την ψυχική υγεία. Συγκεκριμένα, αποτελείται από πέντε διαστάσεις.

Η πρώτη διάσταση λέγεται αυτεπίγνωση, και αφορά την ικανότητά μας να κατανοούμε τί αισθανόμαστε, να έχουμε δηλαδή επίγνωση των συναισθημάτων μας.

Από την ικανότητα αυτή προκύπτει η αυτορρύθμιση, δηλαδή η ικανότητα να διαχειριζόμαστε και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας, ώστε να ανταποκρινόμαστε κατάλληλα στις καταστάσεις της ζωής μας. Το να μπορούμε να πειθαρχούμε τα συναισθήματά μας και να προσαρμοζόμαστε, ελέγχοντας έτσι τις αντιδράσεις μας, μας επιτρέπει να διατηρούμε υγιείς σχέσεις με τον εαυτό μας και τους άλλους.

Η τρίτη διάσταση της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι η εξεύρεση κινήτρων. Αυτή αφορά την στοχοθεσία και την λήψη αποφάσεων, ώστε να επιτύχουμε τους στόχους μας. Συχνά, χρειάζεται μεγάλη εσωτερική κινητοποίηση ώστε να δουλέψουμε για έναν μακροπρόθεσμο στόχο, ειδικά αν βρίσκουμε πολλά εμπόδια στην πορεία. Η ικανότητα αυτή μας επιτρέπει να λάβουμε την ευθύνη των αποφάσεών μας, να δεσμευτούμε σε αυτές, να λάβουμε κατάλληλη δράση, και να διατηρήσουμε το όραμά μας μέχρι να επιτύχουμε αυτό που θέλουμε.

Η ενσυναίσθηση αποτελεί άλλη μία θεμελιώδη ικανότητα της συναισθηματικής νοημοσύνης. Είναι η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τα συναισθήματα των άλλων, να μπαίνουμε, δηλαδή, στη θέση τους, χωρίς όμως να χάνουμε τη δική μας. Μας επιτρέπει να κατανοούμε τις ανάγκες τους, ακόμη κι αν αυτές είναι διαφορετικές από τις δικές μας.

Τέλος, οι κοινωνικές δεξιότητες αφορούν την αποτελεσματική επικοινωνία με τους άλλους και την ικανότητα να δημιουργούμε υγιείς κοινωνικές σχέσεις. Η εμπιστοσύνη, η ξεκάθαρη έκφραση των συναισθημάτων μας, ο αποτελεσματικός χειρισμός μιας σύγκρουσης και η συνεργασία αποτελούν μερικές μόνο από τις δεξιότητες που διευκολύνουν την κοινωνικοποίηση και την σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους σε οποιοδήποτε πλαίσιο.

Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ένα επίκτητο χαρακτηριστικό, το οποίο μαθαίνουμε από μικρή ηλικία και μπορούμε να αναπτύξουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Την καλλιεργούμε μέσα από τις σχέσεις μας, κυρίως μιμητικά στην παιδική ηλικία. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να την βελτιώσουμε και στην ενήλικη ζωή:

• Παρατηρώντας τα συναισθήματά μας και αναγνωρίζοντάς τα.
• Παρατηρώντας τις συμπεριφορές μας, ώστε να διατηρήσουμε όσες είναι λειτουργικές και να δουλέψουμε πάνω στις δυσλειτουργικές.
• Παίρνοντας λίγο χρόνο να ηρεμήσουμε σε συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις, ώστε να αποφύγουμε τυχόν έντονες αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στις σχέσεις μας.
• Επικοινωνώντας με τους άλλους για τις συναισθηματικές μας ανάγκες και εκφράζοντας ανοιχτά όσα χρειαζόμαστε.
• Ακούγοντας τους άλλους και παρατηρώντας τα δικά τους συναισθήματα κατά την επικοινωνία μας μαζί τους.
• Δείχνοντας σεβασμό, ενδιαφέρον, και κατανόηση στις σχέσεις μας.
• Αναγνωρίζοντας τις μικρές μας επιτυχίες που μας φέρνουν πιο κοντά στους στόχους μας, και δίνοντας δύναμη στον εαυτό μας να συνεχίσει.

Με την καλλιέργεια των παραπάνω χαρακτηριστικών αυξάνουμε την ανθεκτικότητά μας απέναντι σε ψυχοπιεστικούς παράγοντες, σχηματίζοντας υποστηρικτικές σχέσεις με τον εαυτό και τους άλλους, και μειώνοντας το στρες. Η συναισθηματική νοημοσύνη, λοιπόν, αποτελεί έτσι έναν προστατευτικό παράγοντα απέναντι στην ανησυχία και την κατάθλιψη, και συμβάλλει στην γενικότερη ευεξία μας.

Ασήμογλου Ελένη Ψυχολόγος

Πηγή : Goleman, Daniel (2011). Η συναισθηματική νοημοσύνη