Η κατανάλωση αλκοόλ είναι συνδεδεμένη με πολλές κοινωνικές και πολιτισμικές στιγμές, όπως εορτασμούς και κοινωνικές εκδηλώσεις. Σε μικρές έως μέτριες ποσότητες, το αλκοόλ μπορεί να προσφέρει χαλάρωση και ευχαρίστηση. Επιπλέον, υπάρχουν αναφορές για οφέλη στην υγεία, όπως όταν καταναλώνεται κρασί με τα γεύματα. Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας και κοινωνικές δυσκολίες. Η γραμμή ανάμεσα στη μέτρια κατανάλωση και την κατάχρηση μπορεί να είναι λεπτή, και η υπερβολική χρήση μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό.

 

Τι είναι ο Εθισμός στο Αλκοόλ;

 

Ο εθισμός στο αλκοόλ, ή διαταραχή χρήσης αλκοόλ (AUD), είναι μια νόσος που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία ελέγχου της κατανάλωσης αλκοόλ, παρά τις αρνητικές συνέπειες. Σύμφωνα με το DSM-5, η AUD διακρίνεται σε τρεις βαθμούς σοβαρότητας (ήπια, μέτρια, σοβαρή) και περιλαμβάνει μια σειρά από συμπτώματα:

• Κατανάλωση μεγαλύτερων ποσοτήτων αλκοόλ ή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι είχε προγραμματιστεί.
• Επίμονη επιθυμία ή ανεπιτυχείς προσπάθειες για μείωση ή έλεγχο της κατανάλωσης αλκοόλ.
• Σπατάλη πολύ χρόνου για την απόκτηση, κατανάλωση ή ανάρρωση από τις επιπτώσεις του αλκοόλ.
• Επιθυμία ή έντονη ανάγκη για κατανάλωση αλκοόλ.
• Επαναλαμβανόμενη κατανάλωση αλκοόλ που οδηγεί σε αποτυχία εκπλήρωσης σημαντικών υποχρεώσεων στη δουλειά, το σχολείο ή το σπίτι.
• Συνεχιζόμενη κατανάλωση αλκοόλ παρά τα επίμονα ή επαναλαμβανόμενα κοινωνικά ή διαπροσωπικά προβλήματα που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από τις επιπτώσεις του αλκοόλ.
• Παραίτηση ή μείωση σημαντικών κοινωνικών, επαγγελματικών ή ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων λόγω της κατανάλωσης αλκοόλ.
• Επαναλαμβανόμενη κατανάλωση αλκοόλ σε καταστάσεις που είναι φυσικά επικίνδυνες.
• Συνέχιση της κατανάλωσης αλκοόλ παρά τη γνώση ότι υπάρχει ένα επίμονο ή επαναλαμβανόμενο σωματικό ή ψυχολογικό πρόβλημα που πιθανώς έχει προκληθεί ή επιδεινωθεί από το αλκοόλ.

Αντοχή, που ορίζεται ως:

• Ανάγκη για σημαντικά αυξημένες ποσότητες αλκοόλ για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.
• Σημαντικά μειωμένη επίδραση με τη συνεχή χρήση της ίδιας ποσότητας αλκοόλ.

Απόσυρση, που εκδηλώνεται ως:

• Το χαρακτηριστικό σύνδρομο απόσυρσης από το αλκοόλ.
• Χρήση αλκοόλ (ή μιας στενά συνδεδεμένης ουσίας, όπως βενζοδιαζεπίνη) για την ανακούφιση ή την αποφυγή συμπτωμάτων απόσυρσης.

 

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πολλοί άνθρωποι που είναι εξαρτημένοι, δεν βρίσκονται σε κατάσταση ανικανότητας να ανταπεξέλθουν, καθώς υπάρχει ένα ποσοστό που παραμένει σχετικά λειτουργικό (high functioning alcoholics/αλκοολικοί υψηλής λειτουργικότητας).

 

Έρευνες

 

Σύμφωνα με μια μελέτη, οι άνθρωποι που καταναλώνουν αλκοόλ καθημερινά ή τουλάχιστον εβδομαδιαία έχουν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν εθισμό σε σύγκριση με αυτούς που καταναλώνουν λιγότερο συχνά (NCBI, 2019).

 

Ειδικότερα για την Ελλάδα, η κατάχρηση αλκοόλ αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Τα στατιστικά δείχνουν ότι η κατανάλωση αλκοόλ έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, με το 5% των ανδρών και το 2% των γυναικών να εμφανίζουν συμπτώματα εθισμού. Επιπλέον, η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με αυξημένη θνησιμότητα και νοσηρότητα, με τον αριθμό των θανάτων να ανέρχεται σε περίπου 4.000 ετησίως λόγω αλκοολικών αιτίων (Michalis κ.ά., 2019).

 

Η κατανάλωση αλκοόλ είναι μια από τις κύριες αιτίες ασθένειας και θανάτου παγκοσμίως. Το 2019, η κατανάλωση αλκοόλ προκάλεσε παγκοσμίως 2,07 εκατομμύρια θανάτους ανδρών και 374.000 θανάτους γυναικών. Σύμφωνα με έρευνα του 2022, το 16,4% των ενηλίκων ηλικίας 18 έως 25 ετών πληρούσε τα κριτήρια για διαταραχή χρήσης αλκοόλ (AUD) κατά τον προηγούμενο χρόνο (National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, 2022).

 

Επιπλέον, η διαταραχή χρήσης αλκοόλ συχνά συνοδεύεται από άλλες ψυχιατρικές και σωματικές διαταραχές. Συγκεκριμένα, η συννοσηρότητα με ψυχιατρικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, άγχος και διαταραχές προσωπικότητας, είναι πολύ συχνή. Αυτές οι ψυχιατρικές διαταραχές μπορούν να επιδεινώσουν την κατάσταση του εθισμού στο αλκοόλ και να δυσκολέψουν τη θεραπεία (Grant κ.ά., 2015, Michalis κ.ά., 2019).

 

Συνέπειες κατάχρησης αλκοόλ

 

Ο εθισμός στο αλκοόλ έχει εκτενείς συνέπειες που επηρεάζουν την υγεία, την κοινωνική ζωή και την οικονομική ευημερία του ατόμου. Ειδικότερα:

• Σωματικές Συνέπειες: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές σωματικές παθήσεις, όπως ηπατικές ασθένειες, καρδιαγγειακά προβλήματα, νευρολογικές διαταραχές και αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο. Επιπλέον, το αλκοόλ έχει αρνητική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας τον οργανισμό πιο ευάλωτο σε λοιμώξεις και άλλες ασθένειες.
• Ψυχολογικές Συνέπειες: Ο εθισμός στο αλκοόλ συχνά συνδέεται με ψυχιατρικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, άγχος και διαταραχές ύπνου. Η συνεχής κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα αυτών των διαταραχών και να μειώσει την ποιότητα της ψυχικής ευημερίας.
• Διαπροσωπικές Σχέσεις: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις και προβλήματα στις σχέσεις με οικογένεια, φίλους και συναδέλφους. Συχνά, η κατάχρηση αλκοόλ οδηγεί σε ενδοοικογενειακή βία, αποξένωση και διάλυση οικογενειών. Οι προσωπικές σχέσεις μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά από την αλλαγή της συμπεριφοράς και των συναισθημάτων του ατόμου.
• Επαγγελματικές Επιπτώσεις: Η μειωμένη παραγωγικότητα, οι συχνές απουσίες από την εργασία και η αυξημένη πιθανότητα ατυχημάτων στο χώρο εργασίας είναι συχνά αποτελέσματα του εθισμού στο αλκοόλ. Αυτές οι επιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια θέσεων εργασίας και επαγγελματική αποτυχία.
• Οικονομικές Επιπτώσεις: Το κόστος για την υγειονομική περίθαλψη, η απώλεια παραγωγικότητας και οι δαπάνες για κοινωνικές υπηρεσίες σχετιζόμενες με τον εθισμό στο αλκοόλ έχουν σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο. Σύμφωνα με μελέτες, το συνολικό οικονομικό βάρος της κατανάλωσης αλκοόλ στις ΗΠΑ εκτιμάται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

 

Θεραπευτικές Προσεγγίσεις για τον Εθισμό στο Αλκοόλ

 

Υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις για τη διαχείριση της διαταραχής χρήσης αλκοόλ.

Φαρμακευτικές θεραπείες: Συνήθως στοχεύουν στη μείωση της επιθυμίας για αλκοόλ, τη βελτίωση της ισορροπίας των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο και την αποτροπή της κατανάλωσης μέσω δυσάρεστων αντιδράσεων. Αυτές οι θεραπείες βοηθούν στην τροποποίηση της απόκρισης του οργανισμού στο αλκοόλ και στη μείωση της ανάγκης για κατανάλωση.

Ψυχολογικές θεραπείες: Ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT), εστιάζουν στην αλλαγή αρνητικών σκέψεων και συμπεριφορών που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ. Άλλες, όπως η συνέντευξη κινητοποίησης (Motivational Interviewing), βοηθούν τα άτομα να βρουν εσωτερικά κίνητρα για την αλλαγή της συμπεριφοράς τους. Η ομαδική θεραπεία και οι υποστηρικτικές ομάδες που υπάρχουν παρέχουν επιπλέον υποστήριξη και καθοδήγηση από άτομα που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα.

 

Επαναληπτικός διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός rTMS

 

Ο επαναληπτικός διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (rTMS) είναι μια μη επεμβατική θεραπευτική μέθοδος που χρησιμοποιεί μαγνητικά πεδία για τη διέγερση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου. Το rTMS έχει αναγνωριστεί ως μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία για διάφορες ψυχιατρικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένου του εθισμού στο αλκοόλ.

 

Το rTMS στοχεύει τον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου, μια περιοχή που εμπλέκεται στη λήψη αποφάσεων, τον αυτοέλεγχο και την επιθυμία. Διεγείροντας αυτήν την περιοχή, το rTMS μπορεί να μειώσει την επιθυμία για αλκοόλ και να βελτιώσει τον αυτοέλεγχο. Έρευνες έχουν δείξει ότι το rTMS μπορεί να επηρεάσει τις νευρωνικές διαδρομές που σχετίζονται με τον εθισμό, συμβάλλοντας στη μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ και στη βελτίωση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων.

 

Πολλές μελέτες έχουν δείξει τα θετικά αποτελέσματα της rTMS στη θεραπεία του εθισμού στο αλκοόλ. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το rTMS μπορεί να μειώσει σημαντικά την επιθυμία για αλκοόλ και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών​​. Ακόμη, αναφέρεται ότι το rTMS μείωσε τις υποτροπές και βελτίωσε τη μακροχρόνια αποχή από το αλκοόλ​ (NIAAA)​.

 

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το rTMS μπορεί να επηρεάσει τις νευροδιαβιβαστικές οδούς που σχετίζονται με την ανταμοιβή και την επιθυμία, μειώνοντας έτσι την κατανάλωση αλκοόλ και τη συχνότητα υποτροπής. Η μελέτη υπογραμμίζει ότι το rTMS προσφέρει μια πολλά υποσχόμενη εναλλακτική προσέγγιση στη θεραπεία της AUD, συμβάλλοντας στη βελτίωση της αυτορρύθμισης και στη μείωση της εξάρτησης (Mehta κ.ά, 2023).

 

Πλεονεκτήματα του rTMS

 

• Μη επεμβατική μέθοδος: Σε αντίθεση με άλλες θεραπείες, η rTMS δεν απαιτεί χειρουργική επέμβαση ή φαρμακευτική αγωγή.
• Ελάχιστες παρενέργειες: Οι συχνότερες παρενέργειες είναι ήπιες και μπορεί να περιλαμβάνουν κεφαλαλγία και δυσφορία στο σημείο της διέγερσης. Τα συμπτώματα αυτά όμως είναι παροδικά. 
• Η θεραπεία δεν απαιτεί αναισθησία και τα άτομα μπορούν να επιστρέψουν, αμέσως μετά τις συνεδρίες, στην καθημερινότητά τους.

Το rTMS έχει δείξει υποσχόμενα αποτελέσματα και σε άλλες μορφές εθισμού, όπως ο εθισμός σε ουσίες και σε τυχερά παιχνίδια. Κάθε μορφή εθισμού απαιτεί εξειδικευμένη προσέγγιση και θεραπεία. Το rTMS μπορεί να προσφέρει μια νέα θεραπευτική επιλογή για πολλούς ασθενείς.

 

Ο εθισμός στο αλκοόλ είναι μια σοβαρή και περίπλοκη διαταραχή που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Η κατανόηση των αιτιών και των συνεπειών της διαταραχής είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη αποτελεσματικών θεραπειών. Ο επαναληπτικός διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (rTMS) αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη θεραπευτική επιλογή που μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να μειώσουν την κατανάλωση αλκοόλ και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.

 

---

Φραντζέσκα Παρλιάρου, Ψυχολόγος

---

 

Βιβλιογραφία

 

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, [online] 5(5). doi:https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596.

 

Belgers, M., Van Eijndhoven, P., Markus, W., Schene, A. and Schellekens, A. (2022). rTMS Reduces Craving and Alcohol Use in Patients with Alcohol Use Disorder: Results of a Randomized, Sham-Controlled Clinical Trial. Journal of Clinical Medicine, 11(4), p.951. doi:https://doi.org/10.3390/jcm11040951.

 

 

Michalis, G., Bellos, S., Politis, S., Magklara, K., Petrikis, P. and Skapinakis, P. (2019). Epidemiology of Alcohol Use in Late Adolescence in Greece and Comorbidity with Depression and Other Common Mental Disorders. Depression Research and Treatment, 2019, pp.1–9. doi:https://doi.org/10.1155/2019/5871857.

 

National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (2022). Alcohol Facts and Statistics. [online] National Institute of Alcohol Abuse and Alcoholism. Available at: https://www.niaaa.nih.gov/publications/brochures-and-fact-sheets/alcohol-facts-and-statistics.

 

NCDAS. (2023). NCDAS: Substance Abuse and Addiction Statistics [2023]. [online] Available at: https://drugabusestatistics.org/#:~:text=Substance%20Abuse%20Statistics&text=138.543%20million%20or%2050.0%25%20of