Η παρειδωλία θεωρείται τύπος ψευδαίσθησης και είναι ένα φαινόμενο αναγνώρισης μοτίβων, σχημάτων και οικείων αντικειμένων —συχνά προσώπων— όπου στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Μπορεί να συμβαίνει σε έναν άνθρωπο, όπως κάποιος που ισχυρίστηκε ότι σχηματίστηκε εικόνα κάποιου αγίου στο ψημένο τοστ του ή να είναι μαζικό φαινόμενο, όπως το «Πρόσωπο στον Άρη» που καταγράφηκε από τον δορυφόρο Viking 1. Το φαινόμενο της παρειδωλίας όμως δεν αφορά την ερμηνεία μόνο σε οπτικά, αλλά και σε ακουστικά ερεθίσματα

Παρόλο που η παρειδωλία είναι μία ψευδαίσθηση που αφορά την ερμηνεία οπτικών και ακουστικών φαινομένων με διαφορετικό τρόπο από το συνηθισμένο, δεν πρέπει να συγχέεται με τις παραισθήσεις, καθώς αυτές είναι μία πολύ πιο σοβαρή ψυχιατρική πάθηση που μπορεί να οδηγήσει τον ασθενή σε δυνητικά επικίνδυνα μονοπάτια.

Ας δούμε όμως αναλυτικά τι αφορά το καθένα:

Παρειδωλία και ψευδαισθήσεις

Η παρειδωλία μπορεί να εμφανιστεί σε πολύ νεαρή ηλικία, έχει παρατηρηθεί ακόμη και σε ανθρώπους ηλικίας 8 μηνών. Σε σύγκριση με άλλες ψευδαισθήσεις, η παρειδωλία γίνεται όλο και πιο έντονη όσο ο ασθενής μπαίνει στη διαδικασία να την σκεφτεί. Πολλά φαινόμενα παρειδωλίας από τα αρχαία χρόνια σχετίζονται με θρησκευτικές τελετές και θαύματα, μαντικές ιδιότητες ή επίσκεψη από μεταφυσικές οντότητες.

Γενικά η παρειδωλία δεν θεωρείται ανησυχητική, εκτός από περιπτώσεις στις οποίες συνοδεύεται από έντονες παραισθήσεις ή και εμμονές, που μπορεί να υποδηλώνουν κάποιο άλλο πιο σοβαρό ζήτημα.

Στην ψυχιατρική μάλιστα, η παρειδωλία αξιοποιείται με την ψυχιατρική μέθοδο του τεστ κηλίδων μελάνης Ρόρσαχ, ένα διαδεδομένο ψυχολογικό τεστ για την αξιολόγηση της προσωπικότητας που χρησιμοποιείται για τη διάγνωση νοητικών διαταραχών και για τη διαφοροποίηση του ψυχωτικού και μη ψυχωτικού τρόπου σκέψης σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο ασθενής αρνείται να παραδεχθεί ανοικτά ότι η σκέψη του είναι ψυχωτική.

Παραισθήσεις

Ο περισσότερος κόσμος έχει την εντύπωση ότι οι παραισθήσεις αφορούν τη θέαση ανύπαρκτων πραγμάτων, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολλά περισσότερα από αυτό. Αφορά ανύπαρκτα ερεθίσματα των αισθήσεων, όπως ο ασθενής να μυρίζει, να ακούει ή να νιώθει ότι αγγίζει κάτι, ακόμα κι αν δεν υπάρχει.

Σε αντίθεση με τις ψευδαισθήσεις, οι παραισθήσεις μπορεί να υποδηλώνουν πολύ πιο σοβαρά προβλήματα, όπως παθήσεις του νευρικού συστήματος όπως το Πάρκινσον ή το Αλτσχάιμερ, μια ψυχική ασθένεια που ονομάζεται σχιζοφρένεια, εγκεφαλική βλάβη που σχετίζεται με την επιληψία, άνοια λόγω γηρατειών, ή ακόμα και κάποιον όγκο στον εγκέφαλο.

Διαχείριση και Θεραπεία

Στην περίπτωση που εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο βιώνετε οπτικοακουστικές ή άλλες παραισθήσεις, επισκεφθείτε έναν γιατρό. Μπορείτε να χρειαστεί ψυχιατρική γνωμάτευση, ή ακόμη και αγωγή που βοηθά στον περιορισμό και τον έλεγχο του φαινομένου -αν μιλάμε για σχιζοφρένεια ή επιληψία-, ενώ σε περίπτωση που κάποιο άλλο γεγονός τραυματικό ή κακοήθεια επιφέρει τις παραισθήσεις, θα μπορεί ο εξειδικευμένος γιατρός να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στη ρίζα του για να απαλλαγείτε από αυτές.

Επισκεφθείτε σήμερα την σελίδα του πρότυπου ψυχιατρικού – νευρολογικού κέντρου Smart CNS Center και μάθετε τα πάντα για την παρειδωλία, τις ψευδαισθήσεις και τις παραισθήσεις και αναζητήστε τρόπους αντιμετώπισής τους.

Πηγές

1. Schott, G. D. (2014). Revisiting the Rorschach ink-blots: from iconography and psychology to neuroscience. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 85(6), 699-706.
2. Johnson, Jason S., and Guy Gardner. “Pareidolic Formations.” (2017).
3. Liu, J., Li, J., Feng, L., Li, L., Tian, J., & Lee, K. (2014). Seeing Jesus in toast: neural and behavioral correlates of face pareidolia. Cortex, 53, 60-77.
4. Yokoi, K., Nishio, Y., Uchiyama, M., Shimomura, T., Iizuka, O., & Mori, E. (2014). Hallucinators find meaning in noises: pareidolic illusions in dementia with Lewy bodies. Neuropsychologia, 56, 245-254.
5. Asaad, G., & Shapiro, B. (1986). Hallucinations: theoretical and clinical overview. The American journal of psychiatry.
6. Siegel, R. K., & West, L. J. (1975). Hallucinations: Behavior, experience, and theory. John Wiley & Sons.