Προμετωπιαίος λοβός και κατάθλιψη

Σειρά ερευνών τα τελευταία χρόνια συσχετίζει όλο και περισσότερο τη δυσλειτουργία του προμετωπιαίου λοβού με την κατάθλιψη. Ο προμετωπιαίος λοβός είναι η περιοχή εκείνη που βρίσκεται στο εμπρόσθιο τμήμα του εγκεφάλου και υπεύθυνη για τον έλεγχο κομβικών ανθρώπινων λειτουργιών υψηλού επιπέδου. Αναφέρονται ενδεικτικά οι εξής :

• Ρύθμιση συμπεριφοράς
• Ρύθμιση συναισθηματικής έκφρασης
• Προσοχή & Συγκέντρωση
• Δημιουργικότητα
• Σχεδιασμός
• Ιεράρχηση προτεραιοτήτων
• Επίλυση προβλημάτων
• Λήψη αποφάσεων
• Κριτική ικανότητα
• Μάθηση από την εμπειρία
• Κοινωνική συμπεριφορά
• Αναστολές

Σε σημαντικό ποσοστό των περιπτώσεων κατάθλιψης παρατηρείται ποικίλου βαθμού διατάραξη των παραπάνω λειτουργιών. Προς επιβεβαίωση του κλινικού αυτού ευρήματος έρχονται έρευνες κυρίως με απεικονιστικές μεθόδους όπως η fMRI (Λειτουργική Μαγνητική Τομογραφία) να δείξουν μειωμένη ή αυξημένη ενεργοποίηση σε συγκεκριμένες περιοχές του προμετωπιαίου λοβού.

Για παράδειγμα ένα σχετικά σταθερό εύρημα είναι η ύπαρξη μειωμένης ενεργοποίησης στο πλαγιοραχιαίο τμήμα του προμετωπιαίου φλοιού (DLPFC), ενώ αντίστοιχα αυξημένη ενεργοποίηση παρατηρείται στο μεσοκοιλιακό τμήμα αυτού (VMPFC). Και όντως το μεσοκοιλιακό τμήμα που έχει να κάνει με την καταθλιπτική διάθεση, είναι αυτό που έχει άμεση νευρωνική σύνδεση με το μεταιχμιακό σύστημα και ειδικά περιοχές σχετικές με το συναίσθημα όπως η αμυγδαλή. Το πλαγιοραχιαίο τμήμα είναι αυτό που όταν υπολειτουργεί ο άνθρωπος βιώνει απώλεια κινήτρου, ενδιαφερόντων, απάθεια, αβουλία, αδράνεια.

Ένα ακόμη πιο ειδικό εύρημα αποτελεί και η διαφοροποίηση του αριστερού από το δεξιό προμετωπιαίο φλοιό. Έρευνες στις οποίες σημαντική είναι και η συμβολή του επαναληπτικού διακρανιακού μαγνητικού ερεθισμού rTMS υποδεικνύουν υπολειτουργία του αριστερού και υπερλειτουργία του δεξιού μετωπιαίου φλοιού στην κατάθλιψη. Το εύρημα αυτό παρέχει και το θεωρητικό υπόβαθρο για τη βασική χρήση του rTMS στη θεραπεία της κατάθλιψης μέσω παρέμβασης στον προμετωπιαίο φλοιό. Η εφαρμογή υψηλής συχνότητας μαγνητικού πεδίου στον αριστερό προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου έχει διεγερτικό θεραπευτικό αποτέλεσμα αναστρέφοντας την υπολειτουργικότητά του. Αντίστοιχα, η εφαρμογή χαμηλότερης συχνότητας μαγνητικό πεδίο στο δεξιό προμετωπιαίο φλοιό έχει ανασταλτικό θεραπευτικό αποτέλεσμα αναστρέφοντας την υπερλειτουργία αυτού. Και τα δύο πρωτόκολλα rTMS έχουν εξίσου επιβεβαιωμένη θεραπευτική δυνατότητα.

Συμπερασματικά, η συνδυαστική αξιοποίηση των νέων γνώσεων νευροβιολογίας, νευροφυσιολογίας και νευροανατομίας του εγκεφάλου παράλληλα με την εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας μας ανοίγει σήμερα ένα «παράθυρο» στην αποτελεσματικότερη θεραπεία της κατάθλιψης και μεσοπρόθεσμα και άλλων διαταραχών.

Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής