Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, μας καλεί να στρέψουμε την προσοχή μας στη σημασία της ψυχικής υγείας, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, όπως ο εργασιακός χώρος. Το φετινό θέμα, “Ψυχική Υγεία στον Εργασιακό Χώρο”, αναδεικνύει τη σύνδεση της ψυχικής ευημερίας με την επαγγελματική ζωή. Υπογραμμίζει ότι η καλή ψυχική υγεία είναι δικαίωμα κάθε εργαζομένου, όχι προνόμιο.

Η εργασία είναι κάτι παραπάνω από μια υποχρέωση. Είναι ο χώρος όπου περνάμε τις περισσότερες ώρες της ημέρας μας και συχνά καθορίζει την ταυτότητά μας. Όμως, τι συμβαίνει όταν το εργασιακό περιβάλλον αρχίζει να γίνεται πηγή άγχους και απογοήτευσης αντί για δημιουργικότητας;

 

Προκλήσεις Ψυχικής Υγείας στον Εργασιακό Χώρο

 

Το σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον, με τα απαιτητικά ωράρια, τις αυξημένες ευθύνες και τη συνεχή πίεση για απόδοση, αποτελεί σημαντική πηγή στρες. Το άγχος, η υπερκόπωση (burnout) και η κατάθλιψη είναι καθημερινά φαινόμενα για πολλούς εργαζόμενους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περίπου το 15% των ενηλίκων σε ηλικία εργασίας αντιμετωπίζουν ψυχική διαταραχή.

Κύριοι παράγοντες που βλάπτουν την ψυχική υγεία περιλαμβάνουν την υποχρησιμοποίηση δεξιοτήτων και τα ανεπαρκή προσόντα. Επιπλέον, η έλλειψη ελέγχου στο φόρτο εργασίας και η ανεπαρκής υποστήριξη από συναδέλφους συμβάλλουν στην επιδείνωση της κατάστασης. Επιπλέον, η βία, η παρενόχληση (mobbing), ο εκφοβισμός, οι διακρίσεις και ο αποκλεισμός δημιουργούν τοξικό περιβάλλον. Η εργασιακή ανασφάλεια, οι κακές ή επισφαλείς συνθήκες εργασίας, ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, η υποστελέχωση και τα αντικοινωνικά ή ανελαστικά ωράρια, καθώς και οι αντικρουόμενες απαιτήσεις προσωπικής ζωής και εργασίας, αυξάνουν την πίεση.

Συχνά, οι εργαζόμενοι διστάζουν να μιλήσουν ανοιχτά για την ψυχική τους υγεία, φοβούμενοι το στίγμα και τις επαγγελματικές συνέπειες, ενώ οι εργοδότες αδυνατούν συχνά να αναγνωρίσουν τις ανάγκες τους ή να προσφέρουν κατάλληλη υποστήριξη.

 

Η Κοινωνική και Ψυχολογική Διάσταση της Εργασίας

 

Η εργασία δεν είναι απλώς ένα μέσο βιοπορισμού. Αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ταυτότητάς μας, επηρεάζοντας την αυτοεκτίμηση και τη συνολική μας ψυχική ευημερία. Η ψυχολογική διάσταση του εργασιακού χώρου συνδέεται άμεσα με την αίσθηση του ανήκειν, της δημιουργικότητας και της επαγγελματικής ικανοποίησης. Όμως, όταν οι εργασιακές συνθήκες είναι επιβαρυντικές, το άτομο μπορεί να νιώσει αποξένωση, άγχος ή ακόμα και ματαίωση.

Το κοινωνικό πλαίσιο, επίσης, παίζει καθοριστικό ρόλο. Σε μια κοινωνία που δίνει έμφαση στην παραγωγικότητα και τον ανταγωνισμό, η ψυχική υγεία συχνά περνά σε δεύτερη μοίρα. Αυτό οδηγεί σε φαινόμενα όπου οι εργαζόμενοι καλούνται να ανταπεξέλθουν σε υπέρμετρες απαιτήσεις, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της ψυχικής τους υγείας και την απομόνωση από συναδέλφους και κοντινά πρόσωπα.

 

Δημιουργώντας Υγιή Εργασιακά Περιβάλλοντα

 

Η δημιουργία ενός υγιούς και υποστηρικτικού εργασιακού περιβάλλοντος είναι κλειδί για την ψυχική ευημερία των εργαζομένων. Σε μια εποχή αυξανόμενης εργασιακής πίεσης, οι εργοδότες πρέπει να επενδύουν στη διαμόρφωση συνθηκών που προάγουν την ψυχική υγεία. Τα βασικά μέτρα περιλαμβάνουν:

• Ενίσχυση της ανοιχτής επικοινωνίας: Δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης, επιτρέποντας στους εργαζόμενους να εκφράζουν ανησυχίες χωρίς φόβο αρνητικών συνεπειών.
• Προώθηση ισορροπίας επαγγελματικής και προσωπικής ζωής: Ευελιξία στα ωράρια εργασίας, δυνατότητα εργασίας από το σπίτι και ενθάρρυνση διαλειμμάτων για μείωση του άγχους.
• Ψυχολογική υποστήριξη: Πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, όπως συμβουλευτική και προγράμματα διαχείρισης άγχους, για βελτίωση της ψυχικής ευημερίας.
• Εκπαίδευση για την ψυχική υγεία: Ενημέρωση εργαζομένων για θέματα ψυχικής υγείας και εκπαίδευση διευθυντικών στελεχών στη διαχείριση προειδοποιητικών σημείων.
• Job Crafting: Τροποποίηση της εργασίας, αλλαγή του είδους ή της ακολουθίας των εργασιών και αλληλεπίδραση με νέα άτομα.

 

Ο Ρόλος των Εργαζομένων

 

Οι εργαζόμενοι μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη διαχείριση της ψυχικής τους υγείας με την υιοθέτηση πρακτικών που ενισχύουν την ευημερία τους. Η αναγνώριση προειδοποιητικών σημείων, όπως το άγχος ή η εξάντληση, και η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας είναι σημαντικές δράσεις για την προστασία της ψυχικής υγείας.

Η σωστή διαχείριση του χρόνου και η θέσπιση προτεραιοτήτων μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της επαγγελματικής πίεσης. Παράλληλα, η φροντίδα του εαυτού – μέσα από την άσκηση, τον ύπνο και τη σωστή διατροφή – ενισχύει την ψυχική ανθεκτικότητα. Η συμμετοχή σε συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία μπορεί επίσης να προσφέρει πολύτιμα εργαλεία διαχείρισης στρες και βελτίωσης της ποιότητας ζωής.

 

Κοιτώντας Μπροστά: Μια Συλλογική Δέσμευση

 

Η ψυχική υγεία στον εργασιακό χώρο δεν πρέπει να αποτελεί ταμπού θέμα ή να αντιμετωπίζεται ως ατομική υπόθεση. Είναι ένα ζήτημα συλλογικής ευθύνης και δράσης. Οι εργοδότες, οι εργαζόμενοι και οι κοινωνικοί φορείς πρέπει να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν υγιή και υποστηρικτικά εργασιακά περιβάλλοντα, όπου η ψυχική ευημερία θα αποτελεί προτεραιότητα.

Ένα υποστηρικτικό περιβάλλον δεν ωφελεί μόνο τους εργαζόμενους, αλλά και την ίδια την επιχείρηση, βελτιώνοντας την αποδοτικότητα, την αφοσίωση και τη γενική ευημερία. Η επένδυση στην ψυχική υγεία είναι αναγκαία για μια κοινωνία που νοιάζεται για τους πολίτες της και αντιλαμβάνεται τη σύνδεση ανάμεσα στην εργασιακή ευημερία και τη συνολική ψυχική υγεία.

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας υπενθυμίζει ότι η ψυχική υγεία δεν αφορά μόνο το άτομο. Αφορά όλους μας. Ας δεσμευτούμε να αλλάξουμε την κουλτούρα της εργασίας προς όφελος της ψυχικής ευημερίας όλων.

 

---

Φραντζέσκα Παρλιάρου Ψυχολόγος

---

 

 

Βιβλιογραφία

 

ILO (2022). World Employment and Social Outlook: Trends 2022. [online] www.ilo.org. Available at: https://www.ilo.org/global/research/global-reports/weso/trends2022/WCMS_834081/lang–en/index.htm.

ILO (2018). Women and men in the informal economy: A statistical picture. Third edition | International Labour Organization. [online] Available at: https://www.ilo.org/publications/women-and-men-informal-economy-statistical-picture-third-edition.

Naveen, R. (2017). Mental Health in the Workplace: World Mental Health Day 2017. Indian Journal of Occupational and Environmental Medicine, 21(3), p.99. doi:https://doi.org/10.4103/ijoem.ijoem_148_17.

WHO (2024). World Mental Health Day 2024. [online] Who.int. Available at: https://www.who.int/campaigns/world-mental-health-day/2024.

World Health Organization (2024). Mental Health at Work. [online] World Health Organization. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-at-work.