Τα διεργασιακά λάθη ή αλλιώς οι γνωσιακές διαστρεβλώσεις αποτελούν μοτίβα σκέψης που κάνουν τους ανθρώπους να βλέπουν την πραγματικότητα με μη ρεαλιστικό και αρνητικό τρόπο.
Παραδείγματα διεργασιακών λαθών αποτελούν φράσεις όπως «έκανα ένα λάθος στη δουλειά και σίγουρα θα με απολύσουν», «ο σύντροφός μου μού είπε ψέματα, όλοι οι άνδρες είναι ψεύτες», «δεν ήξερα την απάντηση και η καθηγήτριά μου θα σκέφτεται ότι είμαι χαζός». Ωστόσο, η ενίσχυση των διεργασιακών λαθών μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του άγχους και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων καθώς επίσης, να προκαλέσει προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου.
Ο Burns (1999) επέκτεινε τη λίστα των διεργασιακών λαθών του Beck και τα αναδιατύπωσε ώστε να γίνουν πιο κατανοητά στο αναγνωστικό κοινό. Τα πιο γνωστά διεργασιακά λάθη είναι:
- Διπολική Σκέψη του Όλα ή Τίποτα: Το να σκέφτεσαι με «άσπρο» ή «μαύρο».
- Αυθαίρετο Συμπέρασμα < Καταστροφολογία (ή πρόβλεψη του μέλλοντος): Το να προβλέπεις το μέλλον αρνητικά, χωρίς να λαμβάνεις υπόψιν σου πιο πιθανές ή ρεαλιστικές εκβάσεις.
- Αυθαίρετο Συμπέρασμα < Το διάβασμα της σκέψης: Το να πιστεύεις ότι γνωρίζεις τις σκέψεις τρίτων αυθαίρετα, χωρίς ρεαλιστικές αποδείξεις.
- Μείωση / Απόρριψη των Θετικών: Το να υποτιμάς τη σημασία των θετικών εμπειριών.
- Επιλεκτική Αφαίρεση/Νοητικό Φίλτρο: Το να απομονώνεις μία αρνητική λεπτομέρεια και να εστιάζεις σε αυτή με αποτέλεσμα, η άποψή σου για την πραγματικότητα να “χρωματίζεται” αναλόγως.
- Συναισθηματική Λογική: Το να θεωρείς ότι το συναίσθημά σου αντανακλά την πραγματικότητα επειδή το νιώθεις έντονα, αγνοώντας τις αντενδείξεις.
- Ετικετοποίηση: Η ακραία μορφή της διπολικής σκέψης. Πρόκειται για ετικέτες που δίνονται ολοκληρωτικά στον εαυτό μας ή στους άλλους αντί οι χαρακτηρισμοί να απευθυνθούν εστιασμένοι σε μεμονωμένες συμπεριφορές ή σκέψεις.
- Υπεργενίκευση: Ένα μεμονωμένο αρνητικό γεγονός ερμηνεύεται σαν μια αλυσίδα πολλών αρνητικών γεγονότων, χρησιμοποιώντας λέξεις όπως “Πάντοτε” ή “Ποτέ”.
- Προσωποποίηση: Η προσωποποίηση συμβαίνει όταν θεωρείς τον εαυτό σου αποκλειστικά υπεύθυνο για την έκβαση ενός – αρνητικού συνήθως – γεγονότος, το οποίο όμως δεν εξαρτάται αποκλειστικά από εσένα.
- Δογματισμός/Προτάσεις του “Πρέπει”: Το να λες στον εαυτό σου ότι οι καταστάσεις θα έπρεπε να έχουν την έκβαση που περίμενες, χρησιμοποιώντας λέξεις όπως “πρέπει”, “οφείλω” κλπ.
Γνωσιακές διαστρεβλώσεις εμφανίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό σε ψυχικές διαταραχές όπως οι αγχώδεις, η κατάθλιψη, οι ψυχώσεις κ.α.
Για την αντιμετώπιση του δυσλειτουργικού τρόπου σκέψης ο οποίος επηρεάζει τόσο τη διάθεση όσο και τη συμπεριφορά μας, προτείνεται η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT).
Στο Smart CNS Center παρέχεται Ψυχοθεραπεία από άρτια εκπαιδευμένους Ψυχιάτρους και Ψυχολόγους για την αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών και ψυχολογικών ζητημάτων. Επικοινωνήστε στο 210 440 1 440 για μια πιο εξατομικευμένη προσέγγιση.
Ματίλντα Μαναρώλη, Κλινική Ψυχολόγος, MSc
